TÌNH
YÊU VÀ NỖI NHỚ ĐẰM THẮM
MỘT TÌNH THƠ CHÂN MỘC
(Đọc
"tuyển tập thơ tình yêu và nỗi nhớ" của nhà thơ Nguyễn
Quang Huệ )
Nhà thơ Quang Hoài
Nguyễn
Quang Huệ làm thơ từ những ngày còn là một chàng trai ngồi trên ghế giảng đường đại học. Công việc của một kỹ sư
xây dựng đã cuốn hút anh với niềm say mê mới, tưởng như hứng khởi thi ca
đã tắt trong lòng. Nào ngờ, từ sau nghỉ hưu, nàng thơ lại trở về đánh
thức và giục giã niềm say mê thời trẻ của anh. Và thơ ca lại đến với trái tim
nhạy cảm của anh như một duyên nợ không thể dứt tình. Chỉ trong vòng gần 20
năm, anh đã cho ra mắt bạn đọc 11 tập thơ và một tập tản văn, trong đó có 5 tập
thơ viết cho lứa tuổi học trò.
Nguyễn
Quang Huệ là một nhà thơ gặt hái được khá nhiều thành công trong lĩnh vực
thơ viết cho lứa tuổi hồng, một lứa tuổi hết sức ngây thơ và hồn nhiên
trong sáng. Với năm tập thơ viết cho lứa tuổi này: Gà mẹ gà con, Chuyện gấu và mèo, Dê trắng dê đen,
Công chúa ếch và Bắc cầu vồng xuất bản trong những năm gần đây,
đúng như nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo nhận định: “… đã làm sinh khởi cho không khí thơ viết cho thiếu nhi ở ta hiện nay vốn
nhiều năm quá bình lặng. Không có một tâm hồn trẻ thơ trong con người thất thập
ấy thì không thể viết ra được những tập thơ như thế...”
Đó
là sự khẳng định về thơ viết cho thiếu nhi của anh. Còn thơ viết về người lớn
và cho người lớn thì sao? “Tuyển tập thơ
tình yêu và nỗi nhớ” ra mắt bạn đọc
nay mai sẽ trả lời câu hỏi này. Giờ đây trên tay tôi là bản thảo tập thơ đó.
Tôi xin nói đôi điều về những cảm nhận của mình trước khi tập thơ được xuất
bản, ra mắt bạn đọc.
“ Tuyển tập thơ tình yêu và nỗi nhớ ” là
một tuyển thơ được Nguyễn Quang Huệ lựa chọn theo ý thích riêng của mình
từ 5 tập thơ đã xuất bản: Dòng sông ký
ức, Cánh én mùa xuân, Chợ quê, Ba bậc thềm nhà, Cửa khép hờ và một số
bài thơ anh mới viết gần đây. Đây chưa phải là toàn bộ thơ Nguyễn Quang Huệ
viết về người lớn và cho người lớn mà chỉ là một phần đời của thơ anh,
một phần diện mạo anh. Nhưng đó là một phần quan trọng nhất, phần sâu kín nhất
của tâm hồn anh, được quy từ các bài về một chủ đề: Tình yêu và nỗi nhớ.
Gần trăm bài thơ trong tuyển thơ này như những lát cắt cuộc đời nhỏ lẻ
hợp thành một lát cắt lớn thể hiện phần cơ bản nhất dung mạo, tinh thần tâm hồn
nhà thơ Nguyễn Quang Huệ. Theo tôi, phần cơ bản đó chính là một tiếng thơ lão
thực, ẩn chứa một trái tim trong sáng và đôn hậu, được thể hiện bằng những lời
thơ mộc mạc, giản dị, đôi khi ít dụng công gọt rũa, thôi sao kỹ lưỡng, nhưng
hết sức tha thiết và chân thành. Tôi thiết nghĩ, chúng ta đồng cảm và sẻ chia
với Nguyễn Quang Huệ chính là đồng cảm sẻ chia với tiếng thơ đó, với phần
tâm hồn đó của anh, đồng cảm và sẻ chia với tình yêu và nỗi nhớ đằm thắm một
tình thơ chân mộc, chứ không phải ở sự dụng công ngôn từ, hình ảnh, hình
tượng hay thi pháp thơ hiện đại. Chỉ như vậy cũng là một tiếng thơ rất đáng quý
và đáng trân trọng. Tôi quý thơ anh chính là quý tiếng thơ đó.
Đây
là hình ảnh một bà mẹ Diễn Châu từ nhà quê Xứ Nghệ ra đô thành thăm cháu “mang cả giọng quê lên tàu” được
diễn tả qua bài thơ hai khổ thơ bằng lời chân mộc của mẹ:
“ Thương con nhớ cháu
vô chừng
Tui đi thăm nó khi ưng
mới về
Tỉnh ngoài không nói
mô tê
Quê ta như rứa ai chê
mặc người.
Cháu tui đầy cữ hôm
rồi
Bữa ni bà mới
rảnh rơi lên tàu
Một toa đầy tiếng Diễn
Châu
Không quen cũng biết
bạn bầu đồng hương”
Những câu thơ giản dị, thật thà rất mực, không
hề có một chút kỹ xảo tân kỳ, cứ tự nhiên khi được thốt ra từ tấm lòng
của mẹ mà tha thiết ân tình, đậm đà tâm hồn Xứ Nghệ.
Yêu biết bao “Một toa đầy tiếng Diễn Châu”
Yêu biết bao “ Mẹ tôi mang cả giọng quê lên tàu”!
Đây
là “Chợ
quê”, nơi hội tụ bộ mặt văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của làng quê
Việt. Với Nguyễn Quang Huệ, đó còn là
nơi gặp gỡ, đoàn tụ bạn bầu, chia sẻ nhớ thương. Mặc dù " Chợ quê "
chỉ có: " Rổ rau, mẹt cá, mớ
tôm / Đôi ba hàng thịt, dăm con lợn gà / Vài ba chục chứng bày ra... ", nhưng
đó là nơi:
“ Trước là gặp bạn,
sau là đổi trao”. Và thật dung dị khi anh bộc lộ tâm tình của người quê đi
chợ, không còn là nơi mua bán đổi trao nữa, mà là chợ tình nghĩa,
chợ tình người:
“ Tiền nhiều mặc những
đâu đâu
Chợ quê góp
nhặt lá trầu quả cau.
Cảnh quê nghèo túng có
nhau
Không đi nhớ bạn nhớ
bầu lại đi...”.
Những
câu thơ lục bát tưởng rất mòn mà sâu lắng, mà da diết, ai bảo chỉ có
thánh thót du dương?
Đây
nữa, " Ba bậc thềm nhà", nơi không ai sinh trưởng ở làng quê Việt lại
không gắn bó thiết tha mặn nồng như cánh cò, cánh võng, bờ tre, bến nước, sân
đình ... Nguyễn Quang Huệ phát huy sở trường lục bát dân dã của mình:
“ Thân thương ba bậc
thềm nhà
Đi vào bao lượt đi ra
bao lần
Mỗi ngày mấy chục bước
chân
Hết lên lại
xuống, ngay sân nhà mình.
Ung dung như chốn cung
đình
Nhà mình mình ở,
thềm mình mình đi
Đậu nghè bái tổ vinh
quy
Cũng từ chập chững Cô
dì đỡ nâng".
Đó
không chỉ là nơi “ mình ở ”, “ mình đi ” ung dung tự tại thoải mái, không chỉ
là nơi trở về “ bái tổ vinh quy ” khi thành danh, thành tài, mà còn là nơi “ đỡ nâng ”
chắp cánh cho con người đi ra với cuộc đời rộng lớn. Bài thơ nhắc nhở nhẹ nhàng
mỗi người không bao giờ được quên cội nguồn, quên nơi chôn rau cắt rốn, cũng có
nghĩa là không được quên gốc gác, truyền thống, tổ tiên từ “ Ba bậc thềm
nhà ”:
“Từ sĩ tốt đến quân
vương
Nào ai quên lúc náu
nương thềm nhà
Ngàn đời từ thủa ông
cha
Lớn khôn, khờ dại từ
ba bậc thềm”.
Câu chữ hết sức mộc mạc, giản dị, mà ý tứ thâm sâu khôn
cùng. Từ “Ba bậc thềm nhà” ấy, từ cái “Chợ quê” ấy, Nguyễn Quang Huệ liên
tưởng nhắc nhở chính mình mà động đến tâm hồn bao người ra đi “từ lũy tre làng”
mỗi khi “ Xa quê”.
“ Ra đi từ lũy tre
làng
Trai quê lên phố đa
mang cuốc cày
Từ ngày xa ruộng đến
nay
Tay chai đã lặn để
thay bút cầm”.
Nghĩa là nghề nghiệp, chức phận có thể đổi thay,
nhưng tấm lòng con người “Trai quê” thì không thể đổi dạ thay
lòng, dẫu cho “Sáo diều xa vắng bao
năm / Bờ xôi ruộng mật đã nằm vào tranh”, dầu cho “Tưởng quê nhà là mảnh
đất lành”, như cánh chim không
đậu mà bay đến thành phố phồn hoa đô hội để rồi “Nào ngờ lên phố ẩn danh cả đời”. “Xa quê” là sự thổ lộ tấm lòng
của tác giả đối với quê hương bản quán, nơi sinh dưỡng
mình: từ thuở nằm nôi. Đó là một nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, một
khi người ta không “ Vong quê, vong quốc”. Sự chân thành của tác giả trong
ý thơ sâu lắng của anh đã chinh phục tôi về sự gợi mở một giá trị của văn
hóa dân tộc mà ngày nay đang có nguy cơ mai một.
Cuối
cùng không thể không nói đến thơ Nguyễn Quang Huệ viết về tình yêu. Nào là
“Chum nếp”: “ Mấy năm chum nếp vẫn đầy / Chỉ chờ cánh thiếp tung bay gọi mời”,
để rồi “Công chum chờ đợi bao ngày / Xin đừng trách mối tình này làm
chi”. Nào là “Tiễn nàng”:
“ Thế là nàng đã sang
sông / Nàng đi lấy chồng tôi ở lại sau ”,
để rồi “
Tình yêu như một đóa hồng/ Nhưng còn gai nhọn mà không trọn lời”.
Nào là “ Rượu tình ” kể về một cô gái Ba Vì
mời về uống rượu trong khi cô ở ngay tại Hà Nội, rất gần mình “ Giữa lòng Hà Nội thân quen / Sao em không
ngỏ chút men mơ màng” nhưng cái dáng người và đôi mắt đã hút hồn
anh “Cao cao dáng ngọc thon đầy /
Mắt nhìn gom hết trời mây vào mình”, để rồi chàng nhà thơ mơ màng trách cứ
vẩn vơ trong khát vọng yêu đương :
“ Em xinh là của mọi
người
Ba Vì có rượu em mời những ai ”?
“Rượu tình chưa uống đã say
Rượu lòng chỉ một chén
này ngả nghiêng”
Chung
quy lại, trong thơ tình Nguyễn Quang Huệ luôn luôn thấp thoáng một bóng hồng,
gần và xa, xa và gần, tưởng với tới mà không thể với tới, tưởng bắt
được mà không thể bắt được, trở thành khao khát, trở thành đợi mong, nhưng
vẫn cứ muốn được mãi mãi “ Một lòng bên anh ” như một hoài cảm, như một vọng
ước. Ước muốn của em thật cao đẹp, mang đầy tính nhân văn, nào là “Em
muốn làm dòng sông/ Cho thuyền anh xuôi ngược” , nào là “ Em muốn là nhành hoa / Tỏa hương thơm dìu
dịu”, nào là “ Em muốn là thinh không
/ cho lòng anh tĩnh lặng”, nhưng cuộc đời đâu chỉ có màu hồng,
bởi em đâu là gió, là dòng sông ngọn cỏ, là hoa, là thinh
không, nên em vẫn phải trở về chính em:
“ Nhưng thương anh mặn
nồng
Như lòng em vẫn
ước
Dù anh không nhận
được
Vẫn một lòng bên
anh...”.
Đó
là lời cô gái hay chính Nguyễn Quang Huệ đã viết về người vợ của mình hoặc hóa
thân làm cô gái để bày tỏ tâm tình? Có lẽ chỉ
Nguyễn Quang Huệ biết rõ nhất. Nhưng bóng Hồng và một tình yêu đơn phương
với những khát khao khát đợi thì luôn ẩn hiện dang dở trong thơ anh.
Tôi
xin khép lại bài viết của mình ở đây. Xin chúc mừng nhà thơ Nguyễn Quang Huệ
với “ Tuyển tập thơ Tình yêu và nỗi nhớ ” như một chùm quả đầu mùa đang dần chín
và tỏa hương thơm. Hy vọng bạn đọc sẽ tìm được sự sẻ chia và đồng
cảm với tuyển tập thơ này.
Phố Vương Thừa Vũ - Hà Nội Ngày 21 -5 -
2019
Nhà thơ Nguyễn Quang Hoài
“ Hội nhà văn Việt Nam "
