( Bài viết của Nhà thơ Quang Hoài ) Đại tá Quân đội, Hội viên Hội Nhà văn VN.
Tình yêu và
nỗi nhớ đằm thắm một tình thơ chân mộc.
( Đọc "Tuyển
tập thơ Tình yêu và nỗi nhớ” của nhà thơ Nguyễn Quang Huệ )
Nguyễn Quang Huệ làm thơ từ những ngày còn là một chàng trai
ngồi trên ghế giảng đường đại học. Công việc của một kĩ sư xây dựng đã cuốn hút
anh với niềm say mê mới, tưởng như hứng khởi thi ca đã tắt trong lòng. Nào ngờ,
từ sau nghỉ hưu, nàng thơ lại trở về
đánh thức và giục giã niềm say mê thời trẻ của anh. Và thơ ca lại đến với trái
tim nhạy cảm của anh như một duyên nợ không thể dứt tình. Chỉ trong vòng hơn
hai mươi năm, anh đã cho ra mắt bạn đọc mười một tập thơ, trong đó có năm tập
thơ anh viết cho lứa tuổi học trò.
Nguyễn Quang Huệ là
một nhà thơ gặt hái được khá nhiều thành công trong lĩnh vực viết cho lứa tuổi
hồng, một lứa tuổi hết sức ngây thơ và hồn nhiên trong sáng. Với năm tập thơ viết
cho lứa tuổi này: Gà mẹ gà con, Chuyện gấu và mèo, Dê trắng dê đen, Công chúa ếch
và Bắc cầu vồng xuất bản trong những năm gần đây, đúng như nhà thơ Nguyễn Trọng
Tạo đã nhận định: “…đã làm sinh khởi cho không khí thơ viết cho thiếu nhi ở ta
hiện nay vốn nhiều năm quá bình lặng. Không có một tâm hồn trẻ thơ trong con
người thất thập ấy thì không thể viết ra được những tập thơ như thế…”
Đó là sự khẳng định
về thơ viết cho thiếu nhi của anh. Còn viết về người lớn và cho người lớn thì
sao? “Tuyển tập thơ Tình yêu và nỗi nhớ” ra mắt bạn đọc nay mai sẽ trả lời câu
hỏi này. Giờ đây trên tay tôi là bản thảo tập thơ đó. Tôi xin nói đôi điều về
những cảm nhận của mình trước khi tập thơ được xuất bản, ra mắt bạn đọc.
Tuyển tập thơ Tình yêu và nỗi nhớ là một tuyển thơ được Nguyễn Quang Huệ lựa chọn theo ý thích của riêng mình từ năm tập thơ đã xuất bản: Dòng sông ký ức, Cánh én mùa xuân, Chợ quê, Ba bậc thềm nhà, Cửa khép hờ và một số bài thơ anh mới sáng tác gần đây. Đây chưa phải là toàn bộ thơ Nguyễn Quang Huệ viết về người lớn và cho người lớn, mà chỉ là một phần đời của thơ anh, một phần diện mạo anh. Nhưng đó là phần quan trọng nhất, phần sâu kín nhất của tâm hồn anh, được hội tụ từ các bài về một chủ đề: Tình yêu và nỗi nhớ.
Gần trăm bài thơ trong tuyển thơ này như những lát
cắt cuộc đời nhỏ lẻ hợp thành một lát cắt lớn thể hiện phần cơ bản nhất dung mạo
tinh thần tâm hồn nhà thơ Nguyễn Quang Huệ. Theo tôi phần cơ bản đó chính là một
tiếng thơ lão thực ẩn chứa một trái tim trong sáng và đôn hậu, được thể hiện bằng
những lời thơ mộc mạc, giản dị, đôi khi ít dụng công gọt rũa, thổi xao kỹ lưỡng,
nhưng hết sức tha thiết và chân thành. Tôi thiết nghĩ chúng ta đồng cảm và sẻ
chia với Nguyễn Quang Huệ chính là đồng cảm và sẻ chia với tiếng thơ đó, với phần
tâm hồn đó của anh; đồng cảm và sẻ chia với Tình yêu và nỗi nhớ đằm thắm với một
tình thơ chân mộc, chứ không phải ở sự dụng công ngôn từ, hình ảnh, hình tượng
hay thi pháp thơ hiện đại. Chỉ như vậy cũng đã là một tiếng thơ rất đáng quý và
đáng trân trọng. Tôi quý thơ anh chính là quý tiếng thơ đó.
Đây là hình ảnh một bà mẹ Diễn Châu từ nhà
quê xứ Nghệ ra đô thành thăm cháu “ mang cả giọng quê lên tàu” được diễn tả qua
hai khổ thơ bằng lời chân mộc của mẹ:
“Thương con
nhớ cháu vô chừng
Tui đi thăm
nó khi ưng thì về
Tỉnh ngoài
không nói mô tê
Quê ta như rứa
ai chê mặc người.
Cháu tui đầy
cữ hôm rồi
Bữa ni bà mới
rảnh rơi lên tàu
Một toa đầy
tiếng Diễn Châu
Không quen
cũng biết bạn bầu đồng hương…”
Những câu thơ
giản dị thật thà rất mực, không hề có chút kỹ thuật tân kỳ, cứ tự nhiên như được
thốt ra từ tấm lòng của mẹ mà tha thiết ân tình, đậm đà tâm hồn xứ Nghệ. Yêu biết
bao “ Mẹ tôi mang cả giọng quê lên tàu” !
Đây là “ Chợ quê” nơi hội tụ bộ mặt văn hóa vật chất và văn
hóa tinh thần của làng quê Việt. Với Nguyễn Qua ng Huệ, đó còn là nơi gặp gỡ,
đoàn tụ bạn bầu, chia sẻ nhớ thương. Mặc dù ‘Chợ quê’ chỉ có: “ Rổ rau mẹt cá mớ
tôm / Đôi ba hàng thịt, dăm con lợn gà / Vài ba chục trứng bày ra…” nhưng đó là
nơi: “Trước là gặp bạn, sau là đổi trao”. Và thật dung dị khi anh bộc lộ tâm
tình của người quê đi chợ, không còn là nơi buôn bán trao đổi nữa, mà là chợ
tình nghĩa, chợ tình người:
“Tiền nhiều mặc những đẩu đâu
Chợ quê góp nhặt lá trầu quả cau
Cảnh quê nghèo túng có nhau
Không đi nhớ bạn nhớ bầu lại đi…”
Những câu thơ lục
bát rất mòn mà sâu lắng, mà da diết, ai bảo chỉ có thánh thót du dương?
Đây nữa, “Ba bậc thềm nhà”, lại lục bát, nơi không ai sinh trưởng ở làng
quê Việt lại không gắn bó thiết tha mặn nồng như cánh cò , cánh võng, bờ tre, bến
nước, sân đình…Nguyễn Quang Huệ phát huy sở trường lục bát dân giã của mình:
“Thân thương ba bậc thềm nhà
Đi vào bao lượt đi ra bao lần
Mỗi ngày mấy chục bước chân
Hết lên lại xuống, ngay sân nhà mình.
Ung dung như chốn cung đình
cội nguồn , quên nơi chôn rau cắt rốn,
cũng có nghĩa là không được quên gốc gác, truyền thống tổ tiên từ “Ba bậc thềm
nhà”
“ Từ sĩ tốt đến quân vương
Nào ai quên lúc náu nương thềm nhà
Ngàn đời từ thuở ông cha
Nhà mình mình ở, thềm mình mình đi
Đậu nghè bái tổ vinh quy
Cũng từ chập chững cô dì đỡ nâng”.
Đó không chỉ là nơi “mình ở” , “mình
đi” ung dung tự tại thoải mái, không chỉ là nơi trở về “bái tổ vinh quy” khi
thành danh, thành tài, mà còn là nơi “đỡ nâng” chắp cánh cho con người đi ra với
cuộc đời rộng lớn. Bài thơ nhắc nhở nhẹ nhàng mỗi người không bao giờ được quên
Lớn khôn, khờ dại từ ba bậc thềm”.
Câu chữ hết sức mộc mạc, giản dị, mà ý tứ thâm sâu khôn cùng.
Từ “ Ba bậc thềm nhà ấy, cái “ Chợ quê” ấy Nguyễn Quang Huệ liên tưởng
nhắc nhở chính mình mà động đến tâm hồn bao người ra đi “từ lũy tre làng” mỗi
khi “xa quê”:
“Ra đi từ lũy tre làng
Trai quê lên phố đa mang cuốc cày
Từ ngày xa ruộng đến nay
Tay chai đã lặn để thay bút cầm”.
Nghĩa là nghề nghiệp, chức phận có thể
đổi thay, nhưng tấm lòng con người “trai quê” thì không thể đổi dạ thay lòng, dầu
cho:
“Sáo diều xa vắng bao năm / Bờ xôi ruộng mật
đã nằm vào tranh”. Dầu cho:
“Tưởng quê là mảnh đất lành”, nhưng
cánh chim không đậu mà bay đến thành phố phồn hoa đô hội để rồi “Nào ngờ lên phố
ẩn danh cả đời”. “Xa quê” là sự thổ lộ tấm lòng của tác giả đối với quê hương bản
quán, nơi sinh dưỡng mình từ thuở nằm nôi. Đó cũng là một nét văn hóa đậm đà bản
sắc dân tộc, một khi người ta không “vong quê, vong quốc”. sự chân tình của tác
giả trong ý thơ sâu lắng của anh đã chinh phục tôi về sự gợi mở một giá trị của
văn hóa dân tộc mà ngày nay đang có nguy cơ mai một.
Cuối cùng không thể không nói đến thơ Nguyễn Quang Huệ viết về tình yêu. Nào là “Chum nếp”: “Mấy năm chum nếp vẫn đầy / Chỉ chờ cánh thiếp tung bay gọi mời”, để rồi “Công chum chờ đợi bao ngày / Xin đừng trách mối tình này làm chi”. Nào là “Tiễn nàng”: “Thế là nàng đã sang sông / Nàng đi lấy chồng tôi ở lại sau”, để rồi “Tình yêu như một đóa hồng / Nhưng còn gai nhọn mà không trọn lời”, nào là “Rượu tình” kể về một cô gái Ba Vì mời về uống rượu trong khi cô ở ngay Hà Nội, rất gần mình “Giữa lòng Hà Nội thân quen / Sao em không ngỏ chút men mơ màng”, nhưng cái dáng người và đôi mắt nàng đã hút hồn anh “Cao cao dáng ngọc thon đầy / Mắt nhìn gom hết trời mây vào mình”, để rồi nhà thơ mơ màng trách cứ vẩn vơ trong khát vọng yêu đương “Em xinh là của mọi người / Ba Vì có rượu em mời những ai?... Rượu lòng chưa uống đã say / Rượu tình chỉ một chén này ngả nghiêng…” v/v. và v/v…
Chung quy lại, trong thơ tình Nguyễn Quang Huệ luôn luôn thấp thoáng một
bóng hồng, gần và xa, xa và gần, tưởng với tới mà không thể với tới, tưởng bắt
được mà không thể bắt được, trở thành khao khát, trở thành đợi mong nhưng vẫn cứ
muốn được mãi mãi “Một lòng bên anh” như một hoài cảm, như một vọng ước. Ước muốn
của em thật cao đẹp, mang đầy tính nhân văn, nào là “Em muốn là dòng sông / Cho
thuyền anh xuôi ngược”, nào là “Em muốn là nhành hoa / Tỏa hương thơm dìu dịu”,
nào là “Em muốn là thinh không / Cho lòng anh tĩnh lặng”, nhưng cuộc đời đâu chỉ
có màu hồng, bởi em đâu là gió, là dòng sông, ngọn cỏ, là hoa, là thinh không
nên em vẫn phải trở về chính em:
“Nhưng thương anh mặn nồng
Như lòng em vẫn ước
Dù anh không nhận được
Vẫn một lòng bên anh…”
Đó là lời cô gái hay chính Nguyễn
Quang Huệ hóa thân làm cô gái để giải tỏa tâm tình của mình? Có lẽ chính Nguyễn
Quang Huệ mới biết rõ nhất. Nhưng bong hồng và một tình yêu đơn phương với những
nhát đợi thì luôn ẩn hiện, day trở trong thơ anh.
Tôi xin khép lại bài viết của mình ở
đây. Xin chúc mừng nhà thơ Nguyễn Quang Huệ với “Tập tuyển thơ TÌNH YÊU VÀ NỖI
NHỚ” như một chùm quả đầu mùa đang dần chín và tỏa hương thơm. Hy vọng bạn đọc
sẽ tìm được và đồng cảm với tuyển tập thơ này.
Phố Vương Thừa Vũ Hà Nội ngày 21
tháng 5 – 2019
Quang Hoài
(Hội viên Hội nhà văn VN).
