( Truyện ngắn của Nguyễn Quang Huệ )
Tháng 9 năm 1982 Công
ty Xây dựng 18 đang là Tổng thầu ( Tổng B ) tại công trường Nhiệt điện Phả Lại.
Trong buổi giao ban đầu tuần của Ban Chỉ huy Thống Nhất hôm ấy có tất cả mười
giám đốc các xí nghiệp của công ty Xây Dựng 18, mười Giám đốc của các đơn vị
ngoài công ty như Xí nghiệp 204 Hải Phòng, Xí nghiệp Cơ giới 17, Xí nghiệp Xây Dựng 304 Hà Bắc, Sư đoàn 319, Trung đoàn 11, Trung đoàn 29, Xí nghiệp Lắp máy 69, Ban kiến thiết Nhà máy, đoàn chuyên gia Liên Xô. Tất cả đến hơn 40 người…
Chủ trì cuộc giao ban
là Giám đốc Tổng B: Ông Nguyễn Tôn và Trưởng đoàn chuyên gia Liên Xô I.A.Nốp.
Không khí nóng bỏng
của buổi giao ban không phải do thời tiết, do tiến độ xây dựng, lắp máy có
thể bị chậm. Những ngày mưa bão như trút nước những hôm trước đó đã hạn chế tốc
độ xây dựng, lắp ráp thiết bị. Ngay bây giờ phải cứu lấy tiến độ vì thời tiết
đã ổn định hơn. Cuối tuần Bộ Trưởng Đồng sĩ Nguyên có lịch xuống thăm công trường.
Hậu qủa của trận lụt
đã làm cho đường ống tuần hoàn nổi lên như con trăn khổng lồ vì đường kính của
nó đến 1,6 mét, chế tạo hoàn toàn bằng thép tấm, dày 5 ly nổi lên cả tuyến
mương sâu đầy nước, dài chừng 200 mét. Sau khi thảo luận, đoàn chuyên gia đề
xuất một số việc trước mắt phải hoàn thành trong hai tuần tới. Để cứu lấy tiến
độ, Ban Chỉ huy đã giao nhiệm vụ cho các đơn vị như sau:
- Xí nghiệp Xây Dựng 101 chịu trách nhiệm thi công dứt điểm bơm
thoát nước mương đất đường ống tuần hoàn, để lắp máy 69 nắn chỉnh lại đường ống, lấp đất, lu lèn chặt hoàn chỉnh mặt bằng. Hoàn thành những phần việc trước
hàng A, trạm biến áp, đẩy nhanh tiến độ mương thải từ công trường ra sông Thái
Bình.
- Xí nghiệp Xây dựng 102 hoàn thành việc đổ bê tông băng tải
nghiêng cho đến cao độ 53 mét, hoàn thành móng, sàn đỡ máy tuốc bin. Xong
toàn bộ khung sườn, mái của gian máy, gian Bun ke để lắp máy vào lắp thiết
bị.
-Xí nghiệp Xây dựng 104: Hoàn thành đổ bê tông móng ống khói chính.
Gấp rút hoàn thiện mái Lò phụ khởi động, hoàn thành thi công móng máy và nền
sàn ở đây để Xí nghiệp Lắp máy 69 chuẩn bị lắp lò phụ. Hoàn thành đổ bê tông
móng máy nghiền, móng lò sô 1, số 2, Móng tời. Mương thải xỉ, đường ống
thải xỉ, hoàn thành tuyến cầu cạn, mương cáp. Thường xuyên kiểm tra gia cố
đường cẩu BK 1.000 để chuẩn bị lắp khung lò số 1.
- Trung đoàn 11 gấp rút hoàn thành Trạm bơm Bờ sông.
- Trung đoàn 29 tiếp tục hoàn thành tuyến đường ô tô từ Quốc lộ 18
vào nhà máy.
- Xí nghiệp cơ giới 17, Xí nghiệp 204 Hải phòng kết hợp với nhau
hoàn thiện khu vực kho than, bến cảng để tiếp nhận than và thiết bị máy móc…
- Công ty đường sắt duy trì tốc độ xây lắp đường ray từ Sao Đỏ về
kho than, chuẩn bị tiếp nhận than từ Mạo Khê - Uông Bí về tập kết trước một
lượng lớn, tránh mùa mưa gây khó khăn cho việc vận chuyển …
Ông Nguyễn Tôn quay sang
hỏi ý kiến Trưởng đoàn chuyên gia I. A. Nốp, giám đốc công ty lắp máy 69,
Trưởng ban quản lý dự án, các thành viên trong cuộc họp có ý kiến gì bổ sung
không? Tất cả nhất trí ra nghị quyết hội
nghị, nêu quyết tâm thực hiện bằng được tiến độ đã đề ra…
Sáng hôm sau Giám đốc Nguyễn Tôn, bộ phận
thường trực như Trưởng phòng Kỹ Thuật, Trưởng phòng Thi Công… đi hiện trường
kiểm tra việc tổ chức thực hiên nhiệm vụ mà hội nghị đã thông qua. Đi qua vị
trí các đơn vị thi công, ông rất vui vì quân số đã được huy động tối đa. Tiếng
máy, tiếng xe, tiếng va đập của sắt thép trên công trường ồn ào sôi động một
vùng trời rộng lớn. Những chùm hoa sắt
hàn tư trên cao khu vực gian máy, gian bun ke, gian lò, băng tải nghiêng dội
đổ xuống đất như những cây pháo hoa liên tục làm cho lòng ông thêm ấm áp. Ông
nghĩ với nhịp độ này không đến nỗi lo lắng lắm, chắc chắn cuối 83 đầu 84 sẽ
khởi động được tổ máy số I.
Đến địa bàn của Xí
nghiệp 101 ông chỉ thấy ba đội trưởng cùng anh em công nhân làm việc. Đội trưởng
thấy Giám đốc công ty vội lau tay chân đến bên ông chào hỏi và tiếp chuyện. Ông
hỏi:
- Phó Giám đốc thi công Nguyễn Hanh đâu? không thấy có mặt?
- Dạ, hôm nay anh ấy có việc gia đình về gấp ạ. Trước khi đi anh
ấy đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đội trưởng rồi ạ.
Mấy cô cậu công nhân
đứng cạnh cố tình nói to để Giám đốc công ty nghe rõ:
-Dạ, nay là tháng chín, mùa lúa chín sớm bắt đầu, từng đàn chim
ngói di cư về Nam rồi ạ. Nghe vậy nhưng Giám đốc Công ty không hiểu. Ông cứ
tưởng phó Giám đốc Xí nghiệp tranh thủ về gặt lúa giúp vợ. Ông lặng lẽ dặn dò
mấy đội trưởng cố gắng động viên công nhân hoàn thành sớm việc bơm tát nước
đường ống tuần hoàn. Sau đó giao cho lắp máy chỉnh sửa nắn lại đường ống
thép để mình lấp đất, lu lèn, hoàn trả
mặt bằng. Ông cũng nhắn lại: Lúc nào anh Hanh lên công trường, nhắn lại với anh
ấy lên gặp Giám đốc công ty ngay. Trong lúc nước sôi lửa bỏng thế này, đi
không báo cáo, không xin phép, bỏ hiện trường, khác nào bỏ ngũ khi xung trận!
Ông buồn bực bắt tay mấy đội trưởng, tỏ vẻ bực bội rồi đi đến đơn vị khác.
Ba ngày sau ông Hanh
lên, đem theo một lồng chim ngói quãng chục con. Chúng nó đói ăn nên cắn nhau
chí chóe. Mấy đội trưởng báo cáo lại việc Giám đốc Công ty đi kiểm tra hiện
trường, hỏi anh tại sao không có mặt, tỏ ý khiển trách anh đi về quê không
báo cáo, không xin phép, đoán rằng kỳ này ông Hanh sẽ bị kỷ luật nặng rồi.
Anh lên gặp ngay làm sao xếp bớt giận. Nguyễn Hanh lo lắng ra mặt, vội giao lại
lồng chim bảy con cho ba đội trưởng, ban giám đốc ở nhà vặt lông làm thịt
uống rượu. Hanh vội thay quần áo đem ba con chim đã vặt lông sẵn từ nhà.
Trời nhá nhem tối, khu
nhà tập thể của lãnh đạo công ty đã lên đèn. Trước nhà là sân cầu lông láng vữa
xi măng bằng phẳng, các vạch sơn trắng đúng kích thước tiêu chuẩn của sân cầu
lông. Sân đã lên đèn sáng loáng. Vài người đang thi đấu vui vẻ, nhưng không
thấy Giám đốc Nguyễn Tôn. Nguyễn Hanh ngó nghiêng một lúc đoán rằng xếp đang ở
trong nhà, mạnh dạn gõ cửa bước vào.
- Chào anh ạ. Ông Tôn đang
ngồi viết lách gì đó, quay lại vừa trông thấy mặt Nguyễn Hanh đã nổi đùng đùng
cơn giận dữ chất vấn ngay:
- Anh bỏ việc ở công trường
về quê trong lúc nước sôi lửa bỏng là thế nào? Nguyễn Hanh ấp úng trả lời:
- Dạ thưa Giám đốc: Trước
tiên em có lỗi với Giám đốc, có lỗi với lãnh đạo công ty và xí nghiệp. Anh biết
không? Lúa sớm quê em đã gặt, nhà rất neo người do vợ em ốm, các con còn nhỏ,
nếu không về giúp cô ấy gặt kịp thời, chung quanh hàng xóm gặt xong còn trơ lại
ruộng nhà em, chuột bọ các nơi sẽ dồn lại phá phách. Hàng đàn chim ngói sẽ sà
xuống ăn hạt sẽ mất trắng.
Trước khi đi em đã
phân công cụ thể cho mấy đội trưởng rồi. Công việc chỉ đạo rất tốt. Mai anh ra
hiện trường kiểm tra lại, lời nói của em là đúng. Giám đốc Tôn ngắt lời:
- Anh không phải mời, chiều nay tôi đã đi qua đó rồi. Nhưng sao đi
khỏi hiện trường mà không báo cáo? Hanh tỏ vẻ ân hận nhưng nói lại:
- Em sợ anh không cho mà bỏ đi tội càng nặng hơn!...Giám đốc Tôn
nhẹ nhàng nói:
- Cậu cho rằng trái tim chúng tớ là sắt đá hay sao?
- Dạ, em không giám nói thế. Nhưng trong hoàn cảnh này em sợ như
vậy.
Nghĩ đến những ngày
tháng cùng chung chiến hào xây dựng trên các công trường trọng điểm, cơ mặt
Giám đốc dần dần dãn ra vui vẻ hơn trước. Ông quý trọng những đệ tử thế này:
Thật thà, chất phác, chịu khó, ít khi trái lệnh, tình cảm chân thành và thực sự
tôn trọng mình.
Đoán biết xếp đã bỏ qua
cho mình, Nguyễn Hanh giãi bày thật lòng: Em xin về gặt lúa giúp gia đình là
một lý do, còn có lý do thứ hai: Mùa này, mùa lúa chín sớm, chim ngói tràn về
nhiều. Ở quê em có nghề bẫy chim vào mùa này. Có gia đình bẫy được hàng mấy
chục con một ngày.
Từ lúc lúa vàng mơ,
đỏ đuôi tới lúc gặt xong, không những có cái ăn mà còn đem bán rất đắt, không
phải mang ra chợ, có người đến nhà mua mang đi Hà Nội. Nghề này không cần
vốn, chỉ cần mua tấm lưới sợi ni lông dài mười mét, rộng ba mét rưỡi. chăng
ngang hai sào tre, với ba con chim mồi, con bay, con đỗ. Đàn chim trên cao
trông thấy thế sà xuống ruộng. Hai sào
tre cùng tấm lưới úp vào đàn làm chim mắc bẫy. Hoặc đánh động là chim giật mình
bay rúc vào lưới. Cứ thế nhặt bỏ vào lồng. Mỗi ngày bắt được dăm chục chú trở
lên là ăn chắc. Thấy xếp chăm chú nghe, Hanh vừa nói vừa đứng dậy:
- Nhân dịp thăm anh, em mang biếu anh ba con đã làm lông. Nguyễn Hanh
ra xe mang vào một túi vải lấy ra ba con đang run rẩy lập cập do bị đau, lạnh, kèm theo một chai rượu quê nấu bằng nếp mới. Nghe vậy Giám đốc nói:
- Đáng ra cậu không nên đưa đến đây. Cứ để dưới xí nghiệp nhờ cấp
dưỡng làm hộ. Xong việc lấy xe xí nghiệp đón tớ xuống cùng vui với anh em. Hanh
thưa: Dạ dưới đó cũng có phần rồi ạ. Giám đốc Tôn tiếp lời:
- Anh em với nhau không cần quà cáp. Nhưng đã lỡ rồi. Bây giờ cậu
làm nốt những việc còn lại vì không có người làm. Vợ con ở Hà Nội cả, Tớ ở đây
có một mình, ăn uống tập thể, chỉ ăn sáng thỉnh thoảng nấu nắm mỳ sợi cho qua
bữa, mà cũng nhờ tạp vụ nấu giúp.
- Việc chế biến này em đã quen, anh cứ yên tâm.
Nguyễn Hanh cầm ba con chim vào bếp, vặt
nốt lông tơ còn sót, sau đó bóp ngang thân vào vùng phổi của chim, gần với
cánh, chim bị ngạt, chết. Bật bếp dầu thui qua cho cháy hết lông tơ. Dùng kéo
cất mỗi con làm 4, ướp hành củ thái nhỏ với thìa nước mắm một lúc. Biết rằng
xếp làm gì có các loại gia vị nên Nguyễn Hanh đã mang đầy đủ. Sau đó rán đến lúc
cánh dòn là được.
Một khay đầy mang lên
bàn tiếp khách, mùi thơm ngào ngạt vào mũi, thơm ra khắp phòng, kích thích
thưởng thức món ăn xưa nay hiếm. Giám đốc Tôn nói:
-Cậu sang mời hai Phó Giám đốc lại đây cho vui, nhưng đừng nói ăn
uống mà chỉ nói sang xếp Tôn có việc.
Mấy thầy trò nhâm nhi
cùng với rượu quê, một đĩa lạc rang, rất ngon miệng, nom thỏa mãn lắm. Tuy
vậy xếp Tôn cứ nhấp vài ngụm rượu vào là bắt đầu đỏ mặt. Anh cố uống hết ly
rượu nhỏ, đặt đũa xuống bàn, không uống nữa nhưng vẫn nhắc nhở Nguyễn Hanh từ
giờ trở đi không được rời khỏi công trường cho đến lúc phát điện tổ máy số I
đấy nhé. Nguyễn Hanh trả lời: - Dạ vâng ạ. Từ nay trở đi em không giám nữa đâu
ạ.
Chờ cho ăn uống xong
xuôi, Nguyễn Hanh thu dọn bàn ăn, rửa xong bát đĩa mới xin phép ra về, lòng đầy
phấn khích…